Mã Tiền

Tên khoa học: Strychnos nuxvomicaL.

Thuộc họ Mã tiền:  Loganiaceae.

Thành phần hóa học: Trong nhân có manan (15%) galactan (85%), một chất dầu (4-5%), một leteroxid là doganin(15%) và có nhiều alcaloit chủ yếu là strycnin và bruxin. Tỷ lệ alcaloit toàn phần độ 2,7-8%. Dược thư pháp quy định tỷ lệ này ít nhất là 2%, nhiều nhất là 8% (trong này stryomin chiếm 43-45%).

Tính vị-quy kinh: Vị đắng, tính hàn. Vào hai kinh và 12 kinh lạc.

Tác dụng-liều dùng: Kích thích tiêu hóa, trị nhức mỏi tê chân tay (xoa bóp bên ngoài), trị thần kinh suy nhược và thiếu máu. Liều tối đa: một lần 0,4g, một ngày 1g (theoQuy định của Bộ Y tế).

Cách bào chế:

Theo Tây Y: Rửa nhanh Mã tiền bằng nước thường: đồ lên, khi mềm thái mỏng, xay trong cối sắt, sấy khô, tán lại trong cối bằng sắt kín, rây số 22.Bột vàng xám, rất đắng, phải có 2,5% alcaloit toàn phần.

Theo Trung Y: Cho cát vào nồi đất rang nóng đến 100^oC bỏ hạt mã tiền vào sao nóng tới 200^oC; hạt sẽ phồng lên, nổ lép nhép, lớp lông nhung ở ngoài bị cháy vàng. Khi ngoài vỏ có đường tách nẻ thì lấy hạt và cát ra, sàng bỏ cát; cho hạt vào máy quay cho sạch lông nhung đã bị cháy, tán bột. Phải làm sạch hết lông, không thì gây ngứa cổ họng.

Theo Kinh nghiệm Việt Nam

+ Ngâm hạt vào nước vo gạo 1 ngày đêm, vớt ra rửa sạch cho vào nồi nấu với cam thảo trong 3giờ (cứ 100g hạt thì cho vào 400ml nước và 20g Cam thảo); lấy dần ra dùng bao bóc vỏ khi còn nóng, bỏ mầm.

+ Cho hạt Mã tiền vào dầu mè đã đun sôi, đến khi thấy hạt nào nổi lên thì vớt ra ngay (để lâu quá thì cháy đen, mất tác dụng). Thái nhỏ, sấy khô đậy kín (thường dùng).

+ Đổ hạt mã tiền vào nước thường hoặc nước vo gạo hay nước đồng tiểu tiện một ngày đêm. Khi thấy mềm lấy ra bóc vỏ, bỏ mầm thái mỏng, sấy khô, tẩm dầu mè một đêm, sao vàng đậm, cho vào lọ đậy kín (thường dùng).

+ Cho vào cát nóng rang cho cháy lông, nứt vỏ thì lấy ra sàng bỏ cát, vỏ, lấy nhân, bỏ mầm, thái nhỏ hoặc tán bột, đựng kín.

+ Dùng ngoài để sống, giã nát, ngâm với rượu  40^o  trong 7 ngày để xoa bóp.

Quy định của Bộ Y tế: Chế biến Mã tiền rán dầu vừng bằng cách ngâm hạt mã tiền vào nước vo gạo, đổ ngập 2-3 cm, ngâm trong 3 ngày đêm, hàng ngày thay nước vo gạo 1 lần. Lấy ra, rửa sạch nước vo gạo, nếu hạt chưa mềm có thể đun sôi cho hạt mềm, cạo bỏ lớp vỏ hạt, bỏ cây mầm, rửa sạch rồi sấy khô ở nhiệt độ dưới 60 ^oC. Cho dầu vừng vào chảo, đun sôi, đổ Mã tiền vào dầu vừng tiếp tục đun cho đến khi hạt Mã tiền nổi lên thì vớt ra ngay, dùng giấy bản thấm sạch dầu vừng. Thái nhỏ, sấy khô, bảo quản kín.

Bảo quản: Hạt mã tiền sống, thuốc độc bảng A; hạt mã tiền đã bào chế, thuốc độc bảng B. Rất dễ bị sâu mọt, hút ẩm đen ruột.